Drieluik: Op zoek naar de essentie van het vakmanschap implementeren
In het derde en laatste deel van de drieluik ‘op zoek naar de essentie van het vakmanschap’ vertelt Madelon Rooseboom, adviseur implementeren bij ZIN, over de essentie van het vakmanschap van implementeren. Het continu exploreren, componeren en ontwerpen van een netwerk van nieuwe handelingsperspectieven.
Deel 3: de essentie: continu exploreren, componeren en ontwerpen van een netwerk van nieuwe handelingsperspectieven
Schakelen tussen abstract-concreet
Als implementatiedeskundige ben je eigenlijk voortdurend aan het schakelen tussen abstract-concreet. Eigenlijk zoek je in de praktijksituatie naar haakjes en mogelijkheden om theorie en praktijk te laten versmelten. Het gaat om het inbrengen van acties (ook wel implementatiestrategieën genoemd) om op een andere (betere, hopen we) manier interacties tussen mensen, tussen mensen en artefacten zoals effectieve interventies, innovatie of kennis, met behulp van verder- en implementatiemethodes, tools en werkwijzen te componeren. Het gaat om het creëren en het laten ontstaan van een andere compositie van praktijkhandelen waarin het ‘nieuwe’ op passende en werkende wijze een plekje heeft gekregen. Het is eigenlijk elke keer JAZZ spelen. En als het niet ‘klinkt’, dan een nieuwe compositie zoeken en uitproberen.
Hoewel, ik merk ook dat we soms niet verder komen dan implementatiestrategieën inzetten en vervolgens weinig aandacht schenken aan of het ook leidt tot beoogde resultaten en of we dus impact bereiken.
Dynamiek en principes
Een ander belangrijk element voor ‘kunstenaarskunsten’ kwam voort uit het gesprek in de groep over of je modellen met determinanten kan gebruiken als denkkader, mede omdat de context waarin je werkt dynamisch is waarin factoren met elkaar samenhangen en elkaar, telkens ook weer anders, beïnvloeden. De dynamiek van een praktijksituatie is daarmee telkens anders en ontwikkelt zich. Determinanten los benaderen en aanpakken is, zo werd geopperd, dan een tevergeefse manier van werken. Het denkwerk vanuit de traditionele implementation science, waarin het essentieel wordt gevonden om determinanten te inventariseren, werd in het gesprek geconfronteerd met het gedachtegoed vanuit het complexiteits-denken waarin het meer om de relaties en interacties tussen factoren en mensen en dingen gaat.
Vanuit de reflecties op de werkwijze die goede resultaten opleveren, komt naar voren dat een implementatiespecialist vanuit een praktijkverhaal de determinanten in samenhang probeert te overzien en te begrijpen. In het voorbeeld van deze bijeenkomst zijn de determinanten uit het MIDI-model ‘slechts’ de punten die je probeert te verbinden vanuit wat je ziet en hoort in de betreffende praktijksituatie.
Een volgend aspect voor kunstenaarskunsten die ik vanuit het gesprek zag ontspruiten geef ik begrip met de woorden sense making. We exploreren als implementatiedeskundigen hoe determinanten samenhangen en hoe we daarop in kunnen spelen met strategieën (in de zin van zoeken naar ‘wat is het verhaal’).
Binnen de tradionele implementation science zie ik hier nog weinig aandacht voor. Wel is er vanuit andere tradities uitwerking aan gegeven, bijvoorbeeld vanuit de Science en Technology Studies door Bruno Latour waar het ook wel translatie wordt genoemd of in de organisatiekunde door bijvoorbeeld Karl Weick die het begrip sense making expliciet heeft onderzocht en uitwerkt. Carl May heeft het begrip wel expliciet opgenomen in zijn implementatie-theorie.
De wijze van hoe het gesprek tijdens de leerbijeenkomsten werd afgerond toont hierin een mooi voorbeeld. In het gesprek ontsproot het gezamenlijke verhaal dat je mogelijk kan beginnen met het inventariseren van determinanten of factoren, maar dat deze vooral in samenhang begrepen moeten worden zodat je je strategie bepaalt op basis van het verschijnsel met zijn werkende mechanismes.
Dit exploreren betreft misschien vooral het eerste deel van sense making; ‘sensing’. Dit brengt me ook tot het tweede deel van het sense making-proces; ‘making’. In deze leerbijeenkomst vertellen de implementatiespecialisten dat ze in hun werk telkens hun best doen om praktisch uitwerking te geven aan een implementatiestrategie zodat deze meer passend wordt en ingebed kan worden in de betreffende context. Je bent telkens eigenlijk op basis van je implementatiekennis en de mogelijkheden binnen methodisch handelen bezig met ontwerpen, zowel van de implementatie/veranderstrategie als van de context overigens, denk zoal aan de gewoontes, procedures en condities van een praktijkomgeving, die ook in bepaalde mate getransleerd worden. Anders gezegd, werken vanuit de principes van een implementatiestrategie en deze op maat maken is belangrijker dan een strategie volgens de ‘regels’ opvolgen.
Essentie van het vakmanschap
Samengevat zie ik de essentie van het vakmanschap in de vorm van kunstenaarskunsten als het continu exploreren, componeren en ontwerpen van een netwerk van nieuwe handelingsperspectieven waarbij je de verstrengeling zoekt en vorm geeft tussen theorie en praktijk, tussen objectieve evidence en subjectieve waardes en tussen verschillende perspectieven die je tegenkomt in de situatie bij het implementeren.
Wacht ons wel de volgende stap om onze collega’s in de gezondheidszorg die we coachen en van advies voorzien bij het implementeren te helpen; hoe kunnen we hen verder brengen dan alleen het aanreiken van tools en ze op praktische manier het werken vanuit sense making aanreiken.
