Het Nederlands Implementatie Collectief (NIC), het landelijk netwerk dat het implementatievermogen van zorg, preventie en welzijn moet gaan vergroten, is vandaag officieel van start gegaan. Bij de opening van het online European Implementation Event (EIE2021), dat dit jaar vanuit Nederland werd gehost, heeft secretaris-generaal Erik Gerritsen van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) het NIC gelanceerd.
Implementatie-expertise versnipperd, maar onmisbaar
Implementatiekennis- en expertise in Nederland is momenteel versnipperd en beperkt toegankelijk, terwijl het een onmisbaar middel is voor zorgvernieuwing. De kennis op dit terrein is onvoldoende zichtbaar en ervaringen worden nog onvoldoende uitgewisseld. Dit was voor het ministerie van VWS aanleiding om ZonMw in 2020 een verkenning te laten uitvoeren naar de behoefte aan en haalbaarheid van een Nederlands Implementatie Collectief (NIC).
Dynamisch lerend implementatienetwerk
Het NIC wil de komende jaren groeien als breed gedragen, dynamisch lerend implementatienetwerk, dat het implementatievermogen vergroot van zorg, preventie en welzijn, voor zowel praktijk, beleid, onderwijs als onderzoek. Zodat bewezen interventies en innovaties sneller en beter ingebed raken in het dagelijkse werk. Dit doet het NIC door het samenbrengen, ontwikkelen en benutten van implementatiekennis en -kunde op het gebied van Onderzoek, Opleiding & training, Methoden & tools, Intervisie & netwerken.
Doe mee
Lid worden van het netwerk, inschrijven voor de nieuwsbrief en meer lezen over de missie, partners, verkenning en een handige onepager kan via de website van het Nederlands Implementatie Collectief.
Vakblad KiZ heeft wederom een themanummer uitgebracht over implementatie. Deze editie staat volledig in teken van het aanstaande European Implementation Event (EIE). In acht artikelen (waarvan de meeste ook in het Engels beschikbaar) wordt vooruitgeblikt op wat er allemaal tijdens het EIE zal gebeuren – van key-notes tot deelsessies. Handig als voorbereiding om het meeste uit je deelname te halen!
Drieluik: Op zoek naar de essentie van het vakmanschap implementeren
In het derde en laatste deel van de drieluik ‘op zoek naar de essentie van het vakmanschap’ vertelt Madelon Rooseboom, adviseur implementeren bij ZIN, over de essentie van het vakmanschap van implementeren. Het continu exploreren, componeren en ontwerpen van een netwerk van nieuwe handelingsperspectieven.
Deel 3: de essentie: continu exploreren, componeren en ontwerpen van een netwerk van nieuwe handelingsperspectieven
Schakelen tussen abstract-concreet
Als implementatiedeskundige ben je eigenlijk voortdurend aan het schakelen tussen abstract-concreet. Eigenlijk zoek je in de praktijksituatie naar haakjes en mogelijkheden om theorie en praktijk te laten versmelten. Het gaat om het inbrengen van acties (ook wel implementatiestrategieën genoemd) om op een andere (betere, hopen we) manier interacties tussen mensen, tussen mensen en artefacten zoals effectieve interventies, innovatie of kennis, met behulp van verder- en implementatiemethodes, tools en werkwijzen te componeren. Het gaat om het creëren en het laten ontstaan van een andere compositie van praktijkhandelen waarin het ‘nieuwe’ op passende en werkende wijze een plekje heeft gekregen. Het is eigenlijk elke keer JAZZ spelen. En als het niet ‘klinkt’, dan een nieuwe compositie zoeken en uitproberen.
Hoewel, ik merk ook dat we soms niet verder komen dan implementatiestrategieën inzetten en vervolgens weinig aandacht schenken aan of het ook leidt tot beoogde resultaten en of we dus impact bereiken.
Dynamiek en principes
Een ander belangrijk element voor ‘kunstenaarskunsten’ kwam voort uit het gesprek in de groep over of je modellen met determinanten kan gebruiken als denkkader, mede omdat de context waarin je werkt dynamisch is waarin factoren met elkaar samenhangen en elkaar, telkens ook weer anders, beïnvloeden. De dynamiek van een praktijksituatie is daarmee telkens anders en ontwikkelt zich. Determinanten los benaderen en aanpakken is, zo werd geopperd, dan een tevergeefse manier van werken. Het denkwerk vanuit de traditionele implementation science, waarin het essentieel wordt gevonden om determinanten te inventariseren, werd in het gesprek geconfronteerd met het gedachtegoed vanuit het complexiteits-denken waarin het meer om de relaties en interacties tussen factoren en mensen en dingen gaat.
Vanuit de reflecties op de werkwijze die goede resultaten opleveren, komt naar voren dat een implementatiespecialist vanuit een praktijkverhaal de determinanten in samenhang probeert te overzien en te begrijpen. In het voorbeeld van deze bijeenkomst zijn de determinanten uit het MIDI-model ‘slechts’ de punten die je probeert te verbinden vanuit wat je ziet en hoort in de betreffende praktijksituatie.
Een volgend aspect voor kunstenaarskunsten die ik vanuit het gesprek zag ontspruiten geef ik begrip met de woorden sense making. We exploreren als implementatiedeskundigen hoe determinanten samenhangen en hoe we daarop in kunnen spelen met strategieën (in de zin van zoeken naar ‘wat is het verhaal’).
Binnen de tradionele implementation science zie ik hier nog weinig aandacht voor. Wel is er vanuit andere tradities uitwerking aan gegeven, bijvoorbeeld vanuit de Science en Technology Studies door Bruno Latour waar het ook wel translatie wordt genoemd of in de organisatiekunde door bijvoorbeeld Karl Weick die het begrip sense making expliciet heeft onderzocht en uitwerkt. Carl May heeft het begrip wel expliciet opgenomen in zijn implementatie-theorie.
De wijze van hoe het gesprek tijdens de leerbijeenkomsten werd afgerond toont hierin een mooi voorbeeld. In het gesprek ontsproot het gezamenlijke verhaal dat je mogelijk kan beginnen met het inventariseren van determinanten of factoren, maar dat deze vooral in samenhang begrepen moeten worden zodat je je strategie bepaalt op basis van het verschijnsel met zijn werkende mechanismes. Dit exploreren betreft misschien vooral het eerste deel van sense making; ‘sensing’. Dit brengt me ook tot het tweede deel van het sense making-proces; ‘making’. In deze leerbijeenkomst vertellen de implementatiespecialisten dat ze in hun werk telkens hun best doen om praktisch uitwerking te geven aan een implementatiestrategie zodat deze meer passend wordt en ingebed kan worden in de betreffende context. Je bent telkens eigenlijk op basis van je implementatiekennis en de mogelijkheden binnen methodisch handelen bezig met ontwerpen, zowel van de implementatie/veranderstrategie als van de context overigens, denk zoal aan de gewoontes, procedures en condities van een praktijkomgeving, die ook in bepaalde mate getransleerd worden. Anders gezegd, werken vanuit de principes van een implementatiestrategie en deze op maat maken is belangrijker dan een strategie volgens de ‘regels’ opvolgen.
Essentie van het vakmanschap
Samengevat zie ik de essentie van het vakmanschap in de vorm van kunstenaarskunsten als het continu exploreren, componeren en ontwerpen van een netwerk van nieuwe handelingsperspectieven waarbij je de verstrengeling zoekt en vorm geeft tussen theorie en praktijk, tussen objectieve evidence en subjectieve waardes en tussen verschillende perspectieven die je tegenkomt in de situatie bij het implementeren.
Wacht ons wel de volgende stap om onze collega’s in de gezondheidszorg die we coachen en van advies voorzien bij het implementeren te helpen; hoe kunnen we hen verder brengen dan alleen het aanreiken van tools en ze op praktische manier het werken vanuit sense making aanreiken.
Het Nederlands Implementatie Collectief (NIC) krijgt steeds meer gestalte. Na een succesvolle verkenning gaan we voortvarend aan de slag om de ambities van het NIC om te zetten in concrete acties. Acties die we samen met jou in gang zetten. Op 19 april hebben we met zo’n 40 deelnemers nader kennis met elkaar gemaakt, de resultaten van de verkenning van afgelopen jaar gedeeld en hebben de vier werkgroepen hun plannen voor komend jaar gepresenteerd. In 2 interactieve sessies hebben de deelnemers met veel energie gesproken over de ambities en concrete acties voor het komende jaar.
De afgelopen maanden heeft de NIC initiatiefgroep een verkenning uitgevoerd over de nut en noodzaak om een Nederlands Implementatie Collectief op te richten. Deze verkenning is recent positief afgerond.
Behoeften en interesses
Onderdeel van deze verkenning was een inventarisatie onder implementatieprofessionals naar behoeften en interesses. De resultaten hiervan hebben we voor u overzichtelijk in een infographic weergegeven. Deze infographic vind je hier.
Netwerkanalyse
Daarnaast is er een survey uitgezet onder 8 Europese netwerken, waarbij leerpunten zijn opgedaan voor de inrichting van het NIC. De highlights van deze survey hebben we ook in een infographic neergezet. Bekijk deze hier.
Drieluik: Op zoek naar de essentie van het vakmanschap implementeren
In het tweede deel van de drieluik ‘op zoek naar de essentie van het vakmanschap’ vertelt Madelon Rooseboom, adviseur implementeren bij ZIN, over het Expertisenetwerk Implementatie en hoe reflecteren op mens en zijn praktijksituatie de mooiste kunstenaarskunsten naar boven haalt.
Deel 2: reflecteren op kunstenaarskunsten
Om meer zicht te krijgen in de kunst van het implementeren, heb ik, al weer een paar jaar geleden, de stap gezet om het Expertisenetwerk Implementatie op te richten. Overigens, niet voordat een collega-implementatiedeskundige Brigitte Gijsen van het IKNL in een bijeenkomst had aangegeven graag met anderen implementatielessen te willen delen. Samen vormen we het kernteam – zo ook Dunja Dreesens en Margot Fleuren – om voor het Expertisenetwerk Implementatie jaarlijks leerbijeenkomsten te faciliteren en een netwerk van implementatiedeskundigen bijeen te brengen zodat we elkaar kunnen verrijken. In deze bijeenkomsten proberen we het leren zodanig vorm te geven dat we meer de tacit knowledge kunnen delen. Dit om te proberen vast te pakken hoe theorie en praktijk ineengestrengeld raken en wat dan de kunst is die je als implementatiedeskundige zou moeten bezitten om tot dit succes te komen.
Elke bijeenkomst pakken we een thema op dat in het netwerk speelt en om aandacht vraagt. Zo hebben we het gehad over het toepassen van eHealth, Deep Democracy als veranderaanpak, social nudgen en netwerken als implementatiestrategie. Elke keer introduceren we het onderwerp vanuit een theoretische blik van een deskundige(n) en gaan we in groepjes uiteen om met elkaar te bespreken: ‘hoe gebruiken we dit in onze praktijk?’ of ‘hoe kunnen we dit in onze praktijk gebruiken?’. Met andere woorden, hoe zijn we bezig als kunstenaars om een vernieuwing, verandering of verbetering in de zorgpraktijk in te bedden. Welke kunstenaarskunsten hebben we nodig om interacties tussen mensen onderling of tussen mensen en dingen tot een werkende compositie te maken zodanig dat het tot praktijkverbeteringen leidt?
Zonder niet alle lessen te delen die we met elkaar hebben opgedaan, is er een bijeenkomst waarin we vanuit het werk van twee top-implementatiedeskundigen een mooie exploratie hebben uitgevoerd waarin de kunstenaarskunsten prachtig ontsproten.
Kunstenaarskunsten
Margot Fleuren en Henk van Stel (R.I.P) vertelden hoe zij in hun implementatiewerk tot veranderstrategieën komen. Margot presenteerde het door haar ontwikkelde MIDI-model . Ze gaf aan dat ze dit model gebruikt als denkkader om gefundeerd en systematisch te werken met haar oog telkens op wat er gebeurt in de praktijk. Henk vertelde over zijn veranderaanpak door het doen van implementatie-actieonderzoek. Deze werkwijze was voor hem cruciaal om de betrokkenen tot eigenaarschap te laten komen waardoor ze door het doen van onderzoek zelf zien en ervaren.
De grote vraag voor mij was, waar in het werk van Margot en Henk, zit de essentie van het vakmanschap wat we als ‘kunstenaarkunsten’ in de vingers moeten krijgen?
Het eerste dat me opviel was dat beide, hoewel vanuit een andere aanpak, gefocust zijn op de mensen en de praktijksituatie. Het gebruik van raamwerken, aanpakken, modellen is een gefundeerde houvast om je in de praktijk te oriënteren. Het tweede dat mij opviel was dat de aanpak vooral erop gericht is om inzicht te krijgen in implementatie-aspecten die aanwijzingen geven om je verander/implementatiestrategie op te richten. Het derde aspect dat me opviel was dat de implementatiedeskundigen vervolgens op basis van erkende implementatiestrategieën en instrumenten praktische activiteiten faciliteren of adviseren.
Drieluik: Op zoek naar de essentie van het vakmanschap implementeren
In een drieluik vertelt Madelon Rooseboom, adviseur implementeren bij ZIN over het vakmanschap van implementeren. In dit eerste deel gaat het over de aandacht en kunstwerk om implementatie inzichten te verstrengen met de praktijk. Madelon geeft aan welke theorieën haar geïnspireerd hebben en hoe ze anderen daarmee inspireert.
Deel 1: Aandacht en kunstwerk om implementatie inzichten te verstrengelen met de praktijk
Wat vind ik het heerlijk om allerlei inzichten over veranderen en implementeren te lezen, te proberen te begrijpen en dan te kijken waar en hoe ik ze kan toepassen in mijn werk bij Zorginstituut Nederland. Vanuit verschillende tradities probeer ik mijn kennis te verbreden en te verdiepen. Zo heb ik me bijvoorbeeld niet alleen verdiept in de alom bekende, traditionele implementatiewetenschap van Richard Grol en Michiel Wensing, juist ook het werk van oa. Carl May die tot een algemene implementatietheorie is gekomen, het werk over coproductie van Sheila Jasonoff, het veranderperspectief van Helen Bevan, de inzichten van Bruno Latour waar ook mijn basis ligt, Harold Jarche, Mary Uhl-Bien, Alex Pentland, Etienne Wenger en Greg Satell over het verspreiden van ideeën en innovaties via netwerken, bewegingen en Communities of Practices, de complexity science waar Trisha Greenhalgh, Jeffery Braithwaite en het platform Systems Innovation over delen, zijn allerlei tradities die bijdragen aan een voor mij prachtig, multidisciplinair perspectief op veranderen en implementeren.
In mijn werk gebruik ik de opgedane inzichten en probeer ik bij coaching en advies mensen te laten focussen op hoe zij deze inzichten in hun specifieke context kunnen uitwerken. Ik leg hierbij niet zo zeer de nadruk op het uitwerken van plannen van aanpak. Ik probeer mensen te laten richten op wat er in de praktijk gebeurt, hoe het daar werkt, wie daar actief zijn en hoe implementatie- en veranderinzichten mede door het inzetten van werkvormen hierin tot verandering en toepassing leidt.
Maar wat is het nou dat maakt dat wetenschappelijke inzichten en aanpakken en raamwerken gaan werken in de praktijk? En hoe zit het nu dat het uitrollen van interventies en innovaties op basis van pilots, waarin allerlei hulpmateriaal is gemaakt zoals handboeken, leidraden en checklijsten, niet lukt?
Elke keer in het implementatiewerk, ervaar ik weer dat er aandacht en kunstwerk nodig is om met behulp van verander/implementatie-inzichten, methoden en tools de te implementeren kennis, interventie of innovatie te laten verstrengelen met de praktijk, zodanig dat deze gebruikt gaat worden en gaat werken in de betreffende situatie.
Online bijeenkomst werkgroep Training en Opleiding
De werkgroep Training en Opleiding van het NIC kwam 11 november 2020 voor het eerst bij elkaar. Vijftien deelnemers spraken online over de ambities en inhoudelijke activiteiten van het NIC op het vlak van trainingen en opleidingen.
Online bijeenkomst
Voorzitter van de werkgroep Bethany Hipple Walters van het Trimbos Instituut gaf een korte introductie op een eerste inventarisatie van het opleidingslandschap en van definities van implementatietraining. Tijdens de bijeenkomst merkten veel deelnemers op dat vaardigheden en onderwijs in implementatie en implementatieonderzoek niet zijn opgenomen in op zichzelf staande cursussen in het hoger onderwijs, maar worden ingebouwd in andere cursussen aan universiteiten en hogescholen in Nederland. De deelnemers beschreven mogelijke manieren om het onderwijs in implementatie- en implementatiekunde in Nederland te bevorderen.
Een Nederlandse trainings- en opleidingsagenda
Het algemene doel van deze werkgroep is trainingen en opleidingen in beeld te brengen die relevant kunnen zijn voor mensen binnen de zorg, die zich als implementatie-expert en implementatieonderzoeker (verder) willen ontwikkelen. Uit dit aanbod en aan de hand van de competenties (zie het rapport van de werkgroep) die voor implementatie zijn vereist, kan de werkgroep wellicht ook zelf een trainingsaanbod voor implementatie-experts en -onderzoekers opstellen.
Ambities
De primaire ambitie van de NIC-werkgroep Implementatie Training en Opleiding is het versterken van de opleiding, training en werkwijze van implementatiespecialisten en implementatieonderzoekers. Ook het actualiseren van de lijst van het onderwijsaanbod op het gebied van implementatie en implementatiewetenschap in Nederland staat hoog op de agenda.
We blijven mensen uitnodigen om met ons mee te denken of aan deze werkgroep deel te nemen. Schrijf u in bij met behulp van onze vragenlijst of schrijf een e-mail naar info@nlimplementatie.nl.
Eerste bijeenkomst werkgroep Kennisplatform Implementatie
De werkgroep Kennisplatform Implementatie Methoden & Tools van het NIC kwam in November voor het eerst bij elkaar. Vijfendertig deelnemers spraken online over de ambities en inhoudelijke activiteiten van hun werkgroep.
Een gemeenschappelijk kennisplatform
Het doel van deze werkgroep is om kennis over methoden en tools (M&T) samen te brengen op een kennisplatform. Een belangrijk uitgangspunt daarbij is om geen nieuwe content te creëren, maar om samenhang aan te brengen in alle M&T’s die er al zijn.
Een kennisplatform kan op die manier bewerkstelligen dat implementatiedeskundigen de juiste keuze uit M&T te maken voor de situatie en context waarin ze werken.
Deze NIC-werkgroep wil daarom M&T’s identificeren die goed werken. Daarnaast wil de groep mensen ondersteunen om bestaande M&T’s goed te gebruiken. Hiervoor moet niet alleen een geschikte infrastructuur worden aangelegd, maar is het ook goed een netwerk aan implementatiedeskundigen te hebben. Zo’n infrastructuur moet het ook mogelijk maken om tussen verschillende M&T’s te linken, inclusief eventuele bijbehorende sites en platforms. Werkgroepleider Madelon Rooseboom typeert dit als “Ervoor zorgen dat implementatiedeskundige de juiste dingen doen en de dingen juist doen.”
Vier terreinen
De werkgroep identificeerde vier terreinen voor toekomstige samenwerking: Inhoud Kennisplatform Implementatie M&T (inclusief een digitale vindplaats, multidisciplinaire insteek en keuzehulp om de juiste afwegingen te maken), vaardigheid in gebruik (inclusief werkplaatsen en workshops, tailoren, leren van experts, ervaringsverhalen delen), toegankelijkheid en themaspecifieke communities voor verdieping en (door)ontwikkeling. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met o.m. het Expertisenetwerk Implementatie en de community van het programma ZorgEvaluatie&Gepast Gebruik, die al bezig is met een implementatiekennisplatform voor de medisch-specialistische zorg
Online bijeenkomst
Tot oktober 2020 hadden zich bij het NIC 134 mensen aangemeld, die met deze werkgroep wilden meedenken en/of doen. Deze mensen zijn allen uitgenodigd voor de online bijeenkomst. Van tevoren is hen een vragenlijst gestuurd, om al een beeld te krijgen van hun wensen en behoeften. 26 mensen hebben deze vragenlijst geretourneerd.
Tijdens de bijeenkomst zijn de deelnemers over drie deelsessies verdeeld. De discussie was gestructureerd met behulp van een voorbeeld van een kennisplatform: Kennisnetwerk CVA, het ZE&GG platform (in opbouw) en het kennisplein Zorg voor Beter.
Ambities
De werkgroep zal ook in 2021 blijven samenwerken. We blijven ook mensen uitnodigen om met ons mee te denken of aan de werkgroep deel te nemen. Schrijf u in bij de werkgroep met behulp van onze vragenlijst of schrijf een e-mail naar info@nlimplemenatie.nl. Hopelijk hebben we begin van de zomer 2021 een eerste versie van het Kennisplatform Implementatie M&T op de website van NIC staan.
De werkgroep Implementatie Onderzoek van het NIC kwam 27 oktober 2020 voor het eerst bij elkaar. Meer dan 30 deelnemers vanuit diverse domeinen van zorg en welzijn. spraken online over een eerste aanzet voor de ambities en inhoudelijke activiteiten van de werkgroep.
Het onderzoekslandschap
De voorzitter van de werkgroep, Femke van Nassau, opende de bijeenkomst met een overzicht van het huidige onderzoekslandschap op het gebied van implementatie in Nederland. Zij benadrukte de diversiteit in typen implementatie onderzoek. Zo wordt er onderscheid gemaakt tussen meer descriptief implementatie onderzoek dat informatie geeft over hoe implementatie in een bepaalde context verloopt en verbeterd kan worden, en er is meer experimenteel implementatie onderzoek dat zich meer richt op generaliseerbare kennis. Beide typen onderzoek zijn even belangrijk en moeten dus ook door de werkgroep onderschreven worden.
Tijdens de bijeenkomst is in vier kleine groepen gesproken over knelpunten, kennishiaten en behoeften op het gebied van implementatie onderzoek. Knelpunten zijn het gebrek aan capaciteit en middelen, multidisciplinariteit en aan loopbaanperspectief. Kennishiaten die zijn besproken, zijn onder meer meetinstrumenten, scholingsvraag, generaliseerbaarheid van implementatie onderzoek, borging, opschalen en de-implementatie. Velen gaven aan behoefte te hebben aan een kennisplatform, dat informatie geeft over modellen, theorieën, handvatten en methoden om i implementatie onderzoek te kunnen doen. Ook is de behoefte uitgesproken om met elkaar een community te vormen, inclusief een plek waar (beginnende) implementatie onderzoekers terecht kunnen voor vragen en informatie. Andere behoeften zijn verbinding van onderzoek en praktijk, beter profileren van implementatie onderzoek in Nederland en behoefte aan een academische infrastructuur voor implementatiewetenschap en financiering voor onderzoek..
Ambities van de werkgroep
Uit deze discussies zijn de volgende doelstellingen voor de werkgroep gedestilleerd: het opzetten van een Nederlandse community van implementatie onderzoekers, het vergroten van expertise op het gebied van implementatie onderzoek en het (beter) beschikbaar maken van het opleidingsaanbod op het gebied van implementatie onderzoek.
Daarnaast is er financiering nodig voor (het uitvoeren van) een implementatie onderzoek. Het opstellen van een onderzoeksagenda kan hierbij helpen. Op deze agenda staan onderzoek naar (Nederlandse) methoden, technieken en meetinstrumenten, uitvoeren van hoog kwaliteif implementatie onderzoek en samenwerking tussen onderzoek en praktijk. Tot slot is het nog van belang om implementatie onderzoek in Nederland te profileren en het NIC internationaal goed op de agenda te zetten.
De werkgroep in actie
In 2021 zet de werkgroep haar werkzaamheden voort, in nauwe samenwerking met de andere werkgroepen. De werkgroep komt een keer in de twee maanden bij elkaar.
Iedereen kan meedenken. Schrijf u in bij de werkgroep met behulp van onze vragenlijst of stuur een e-mail naar info@nlimplemenatie.nl. Samen kunnen we het implementatie onderzoek in Nederland versterken!
